Þan Eðitimin Amaçlarý
Ýlke
, sözlük anlamýna göre, temel düþünce, temel inanç, unsur, umde, prensip, her türlü tartýþmanýn dýþýnda sayýlan öncül, davranýþ kuralýdýr. (TDK,1988)
Hançerlioðlu’na göre de “tasarlanmýþ bir kural, bir önerme, bir düzen, bir eylem ve bir inanç”týr. (Hançerlioðlu, 1994)
{mosimage}Þan Eðitimin Amaçlarý
Þan eðitiminin ilke ve amaçlarý :
Bu tanýmlara göre þan eðitiminde ilkeler; þan eðitiminin gerçekleþtirilebilmesi için tasarlanan kurallar, her türlü tartýþmanýn dýþýnda sayýlan öncüller, temel
düþünceler ve davranýþ kurallarýdýr.
Þan eðitiminin ilkeleri, bu eðitimin çeþitli disiplinlerle birlikte uygulanma gerekliliðinden dolayý, ilgili olduðu anatomik, fizyolojik, fiziksel, eðitimsel,
sanatsal (müziksel) ve dilbilimsel özelliklere göre belirlenirler. Ý. Okatan, G. Dursun, E. Belgin, sözlü ve yazýlý görüþme, 1997) Söz konusu ilkeler, ilgili
bilim alanlarýna göre;
” Düzenli bir solunumla, gýrtlak altý (subglottik) basýnç çok iyi ayarlanmalýdýr,
” Doðal ses oluþumuna aykýrý olmamalýdýr,
” Ses bölgeleri (registerler) iyi tanýnmalý, yerine göre ve uygun olarak kullanýlmalýdýr,
” Ses, anatomik yapý özelliklerinin dýþýndaki tonlarda zorlanmamalýdýr,
” Artikülasyon, dilin gereklerine uygun olarak oluþturulmalýdýr,
” “Konuþur gibi” þarký söylenmelidir,
” Müziðin gerekleri yerine getirilmelidir,
” Þan eðitiminin (temelden en ileri düzeye kadar) her aþamasýnda eðitimcilik ve öðretmenlik mesleðinin gereklerine uygun davranýlmalýdýr.
Þan eðitiminin genel amacý ise, ilgili olduðu bilim dallarýnýn gerekleri doðrultusunda; bireyin, konuþurken ve þarký söylerken sesini, anatomik ve fizyolojik yapýsýna
en uygun olarak doðru ve etkili bir biçimde kullanabilmesini, konuþtuðu dilin ses bilim (fonetik) özelliklerine uygun olan artikülasyon ve diksiyon alýþkanlýðýný
kazanabilmesini saðlamaktýr.
Þan eðitiminin yöntem (teknik)leri :
Yöntem, genel anlamýyla bir amaca ulaþmak için, belli bir düzene göre izlenen yol demektir. Bilimsel yöntem ise”gerçeðe uygun bilgi üretme yöntemidir”
(Kongar, 1995) Gerçeðe uygun bilgi üretmenin, gerçeði bulmakla bunun da, “eldeki verilerin gerçeðe uygun olup olmadýðýnýn saptanmasý”yla mümkün olduðunu
belirten Kongar, “gerçeðe uygun olup olmadýðý saptanmamýþ bilginin, bilimsel bilgi aþamasýna varamamýþ, varsayým ya da kuram aþamasýnda kalmýþ bilgi”olduðunu
belirtmektedir.
Türkçe sözlükte yöntem, “bilimde belli bir sonuca eriþmek için, bir plana göre izlenen yol, metot”olarak tanýmlanmaktadýr. (TDK, 1988) Hançerlioðlu’na
göre ise “bilgi edinmek için tutulmasý gereken yoldur ve her bilgi alanýnýn kendine özgü bir bilgi edinme yöntemi vardýr.” (Hançerlioðlu, 1994)
O halde bilimsel yöntem, bilgi edinmek ve eldeki verilerin gerçeðe uygun olup olmadýðýnýn saptanmasý için, o bilginin içinde bulunduðu bilimsel alan özelliklerine
göre, önceden planlanan en doðru, en kýsa ve en uygun bilimsel yoldur.
Teknik ise, Türkçe sözlükte (1988) “bir sanat, bir bilim ve bir meslek dalýnda kullanýlan yöntemlerin hepsi”dir.
Hançerlioðlu’na göre teknik, “kuramsal bilimin pratikteki uygulanmasýdýr. (1994) Bu taným, doðrudan doðruya uygulamayý esas almakta ve kuramsal bilginin
uygulanmasýný belirtmektedir.
Þan eðitimi, içinde bulunduðu müziðin sanat ve bilim özelliklerinden dolayý, kuramsal ve uygulama boyutlarýyla bir bütündür. Bu baðlamda, þan eðitimi uygulamasýnýn
doðru olarak gerçekleþebilmesi, onun kuramsal boyutunda bulunan bilimsel temeller ve verilerin gerçeðe uygun olup olmadýðýnýn saptanmasýna baðlýdýr. Söz konusu
bilimsel temeller ve verilerin gerçeðe uygunluðu ise, þan eðitimi yöntem ve tekniklerinin bilimsel yöntemlere uygunluðuna dayanýr.
Þan eðitiminde yöntemler, temelde ayný öge, ilke ve amaçlara yönelik olarak ortak özellikler taþýrken, deðiþik ülkelerin dil ve müzik özelliklerine baðlý
olarak farklýlýklar göstermekte ve ekol, tarz veya stil gibi adlar almaktadýrlar.
Örn. Ýtalyan ekolü denilen þan eðitimi tekniði, Ýngiltere’de dil ve müzik özelliði dikkate alýnarak farklý, Fransa’da farklý olarak uygulanmakta ve”Ýngiliz
stili”, “Fransýz ekolü” diye adlandýrýlmaktadýr. (Marafioti, 1922) ve (Archaýnbaud, 1936)
Bu baðlamda, Türkçeye uygun bir þarký söyleme ve þan metodu geliþtirilerek Türk müzik eðitiminde, kullanýlma yerine göre “Türk þan tekniði” ve
“Türkçe þan metodu” kavramlarýnýn yaygýnlaþtýrýlmasýnýn uygun olacaðý düþünülmektedir.
Genel müzik eðitimi baðlamýnda, ses eðitiminin amaçlarý
Ýnsanýn doðuþtan beraberinde getirdiði doðal çalgýsý”ses”le ilgili doðru davranýþlar kazanmak, (türü ve düzeyi ne olursa olsun) müzik eðitiminde
en önemli ve temel amaçlardandýr. Ýlköðretim kurumlarý müzik dersi öðretim programýnýn (ÝKMDÖP 1994), birinci ve ikinci devre amaçlarýnda belirtildiði gibi öðrenciye,
konuþurken, þiir okurken ve þarký söylerken sesini yormadan kullanabilmesi ve doðru kullanmayý alýþkanlýk haline getirebilmesi, hedeflenmiþtir.
Öte yandan herkesçe bilinen bir gerçek vardýr ki, müzik þarký söylemekle baþlar ve müziðin temel kaynaðý da budur. (le Grand livre des Arts, 1980) Müzik tarihinde
bilinen ilk müzik aracý insan sesidir. Ýnsan sesi, ilk çaðlardan bu yana müziðin oluþmasýnda ilk çalgý olmuþ, çaðlar içinde geliþerek bugünkü þarký söyleme sanatý
oluþmuþtur.
Ýnsanýn en önemli iletiþim aracý ve doðal çalgýsý olan sesin, doðru alýþkanlýklar kazanýlarak kullanýlýp korunmasý, küçük yaþlarda baþlayan bir ses eðitimiyle
mümkündür. Yapýlan araþtýrmalar, yaþam düzeyinin yükselmesiyle birlikte, çocuk seslerinde belirgin olarak ses hastalýklarýnýn arttýðýný göstermektedir. (Belgin,
1996) Yüksek sesle konuþma, oyun oynama, çýðlýk ve baðýrmalar televizyonlarýn da etkisiyle, çocuklarda yanlýþ konuþma alýþkanlýklarýna ve ses bozukluklarýna
neden olmaktadýr.
Çocuklukta kazanýlan yanlýþ konuþma ve þarký söyleme alýþkanlýklarý, geliþimini tamamlayamadan yitirilen seslere neden olmaktadýr. Bundan dolayý, özellikle
genel müzik eðitimi verilen kurumlarda ses eðitiminin önemi çok büyüktür.
Özetle, genel müzik eðitimi verilen kurumlarda ses eðitimi; bireyin saðlýklý ses üreterek, doðru ve güzel konuþma, doðru ve güzel þarký söyleme, sesini doðru
kullanma ve koruma alýþkanlýðý kazandýrýlmasýný amaçlar.
Ayþe Meral Töreyin Doktora Tezinden alýnmýþtýr. www.muzikegitimcileri.net